De Controller en Integriteit: Hoe integer is de succesvolle controller?
Met regelmaat wordt in de pers de integriteit van organisaties en hun medewerkers in ogenschouw genomen. Of het nu gaat om de integriteit van financiële instellingen of van publieke figuren, zoals volksvertegenwoordigers. De DNB gaf onlangs in een artikel in het Financieel Dagblad aan dat integriteit een kernthema is komende jaren. Het is duidelijk integriteit en transparantie binnen de gehele financiële sector bovenaan de agenda staat. Hierbij is dan niet zozeer de hoogte van de “schade” het belangrijkst, maar juist het feit dat “er onbehoorlijk” gehandeld is van doorslaggevende aard bij “ons” oordeel.
Naar aanleiding van ons onderzoek naar het gedragsprofiel van de succesvolle controller, wordt aan ons (De Effectieve Financial) regelmatig gevraagd of wij kunnen “inschatten” wanneer een controller het risico loopt om te (gaan) twijfelen aan zijn eigen integriteit. Is integriteit meetbaar vanuit het gedrag? Oftewel is integriteit is één van de gedragscompetenties van de succesvolle controller.
Integriteit als gedragscompetentie
In dit artikel gaan wij de aan ons gestelde vraag beantwoorden. Want naar onze mening is integriteit zeker een gedragscompetentie, zij het dat het wat ons betreft gaat om twee van elkaar te onderscheiden rollen van de controller. De eerste is integriteit van de controller zelf. De tweede is de rol van de controller als bewaker van de integriteit binnen de organisatie.
Waarom dit onderscheid? In onze optiek zijn het twee los van elkaar staande competenties, want als de controller zelf integer is, hoeft hij zich nog geen rol aan te meten als bewaker van de integriteit van de organisatie en ook andersom kan het van toepassing zijn.
De integriteit van de controller zelf
In ons onderzoek hebben wij voor de toetsing van het gedrag gebruik gemaakt van het Gedragsprofiel van TTISI. Via deze DISC-methodiek kunnen we vanuit de vier gedragsvoorkeursstijlen : Dominantie, Invloed, Stabiliteit en Conformiteit een uitspraak doen hoe het gesteld is met de integriteit van de controller. Maar om aan te sluiten bij de twee belangrijkste controllersfuncties uit ons onderzoek beperken we ons nu, ter verduidelijking van onze visie, tot de financial controller (conformistisch-stabiel) en de business controller (invloed- dominantie).
De financial controller is van “huis-uit” veel meer bezig te voldoen aan regels en afspraken. Hij vindt het van belang dat hij zich keurig houdt aan de regels en afspraken. Dit kunnen wettelijke afspraken zijn, maar ook hetgeen binnen de organisatie, al dan niet in lichte afwijking van deze wettelijke regels, is afgesproken. Hij zal zich dus zeker houden aan de waarden die hij toekent aan wat “hoort”. Dus met enige zekerheid is te stellen dat over de financial controller gezegd kan worden dat deze controller integer is.
Over de business controller kan dit, op basis van zijn “gedragsvoorkeursstijl” minder stellig worden gezegd, maar dit impliceert zeker niet dat de business controller minder of zelfs niet integer is. Belangrijk is, alvorens een stellige uitspraak te doen, vast te stellen welke normen en waarden hij zelf wenst te hanteren in zijn leven en werk. Het is dus van belang, aan de hand van een goed gesprek, zekerheden te krijgen. Wel staat vast dat, wanneer de business controller integer genoemd mag worden, dat hij hier onverkort aan blijft vasthouden. Zijn strategie over hoe hij wil zijn, zal hij niet zomaar veranderen.
De controller als bewaker van de integriteit
Deze vraag kunnen wij beantwoorden op basis van de genoemde kleurcombinaties.
De financial controller kan het best worden aangeduid met het alom bekende gezegde: “Zo de waard is, vertrouwt hij zijn gasten”. Dus als zijn eigen integriteit hoog in het vaandel staat, zal dit ook in zijn rol als “bewaker” gelden. Echter de financial controller heeft als bewaker wel een nadeel. Zijn terughoudendheid in het bespreekbaar maken van het onderwerp en het overtuigen van het topmanagement van het belang van integriteit. Het risico bestaat dat de financial controller zeker een helder beeld heeft van wat er misgaat, maar het vervolgens toch laat gebeuren. Als er dan, bijvoorbeeld nadat er een kwestie is geweest, navraag wordt gedaan, zal hij zeggen: “ik heb het altijd al gezegd, dat het zo niet kon”, maar de kans is groot dat hij het vooral in zichzelf heeft gezegd.
De business controller daarentegen zal bij het signaleren van “omissies” wel het podium zoeken, zeker als het bewaken duidelijk in zijn takenpakket is vastgelegd. Hij kan zelfs met enthousiasme aan de bak gaan om het gewenste doel (het integer maken van de organisatie) aan de slag gaan, voor zover daar ook eer aan te behalen is. Het moet wel ergens toe leiden. Is dat zo, dan heb je aan de business controller een goede voorstander van integriteit.
Samenvattend
Op basis van gedragscompetenties heeft de financial controller veel meer de neiging zich strikt aan regels en procedures te houden. De business controller is veel meer gericht op de relatie en de resultaat behalen, dit maakt de kans groter dat de business controller meer mee beweegt op het speelveld van belangen.
Het bewaken van integriteit als onderdeel van de rol zal door de financial controller nauwlettend gedaan worden, echter deze zal niet snel de bel luiden. De business controller zal veel eerder integriteit of het ontbreken daarvan aan de kaak stellen en een klokkenluiders rol vervullen, op basis van zijn extraverte en meer dominante gedrag.
Toch nog valkuilen?
Hoewel we uitspraken doen op basis van onze ervaringen met gedragscompetenties, blijft er een onvoorspelbaar risico aanwezig. Want ook controllers zijn mensen en die hebben ook te maken met veranderende invloeden, vooral van buitenaf. Dat geldt nagenoeg voor alle gedragscompetenties, dus ook voor integriteit. Maar dat neemt niet weg dat wij het gesprek graag aangaan. Dus, bent u integer?
